มข. จับมือ วช. MOU กับจังหวัดนครพนม ร่วมแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีเชิงบูรณาการ

เมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม 2565 มหาวิทยาลัยขอนแก่น นำโดย ศ.นพ.ณรงค์ ขันตีแก้ว รักษาการแทนผู้อำนวยการสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น/ประธานมูลนิธิมะเร็งท่อน้ำดี ร่วมกับ สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) นำโดย น.ส. วราภรณ์ สุชัยชิต หัวหน้าภารกิจการวิจัยและนวัตกรรมของประเทศด้านการแพทย์และสาธารณสุข สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ จังหวัดนครพนม โดย นายชวนินทร์ วงศ์สถิตจิรกาล รองผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนม และองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม โดย ว่าที่ร้อยตรีอดุลย์ศุภเดช พงษ์ประเสริฐ รองปลัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม พร้อมด้วย เทศบาลเมืองนครพนม สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครพนม โรงพยาบาลนครพนม สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เขต 8 และสำนักงานเขตสุขภาพที่ 8 กระทรวงสาธารณสุข พร้อมผู้เกี่ยวข้องจากทุกภาคส่วน ได้ร่วมลงนามลงนามความร่วมมือทางวิชาการ (MOU) ความร่วมมือเพื่อป้องกันและกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ณ ศูนย์ประชุมสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครพนม อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม โดยโครงการดังกล่าวเป็นความร่วมมือระหว่างสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) และสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น ดำเนินงานแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี มีเป้าหมายในการสร้างความร่วมมือการพัฒนาและขับเคลื่อนต้นแบบในการกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ตรวจคัดกรอง รณรงค์ให้ความรู้เพื่อป้องกันและกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ส่งเสริมการนำหลักสูตรเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดีไปใช้ในโรงเรียน ขับเคลื่อนการพัฒนาระบบการจัดการสิ่งปฏิกูลเพื่อการตัดวงจรพยาธิใบไม้ตับ พัฒนาเครือข่ายอาหารปลอดภัย : ปลาปลอดพยาธิใบไม้ตับ และพัฒนาบุคลากรตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตราซาวด์

น.ส. วราภรณ์ สุชัยชิต หัวหน้าภารกิจการวิจัยและนวัตกรรมของประเทศด้านการแพทย์ และสาธารณสุข สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ กล่าวว่า “สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ในฐานะหน่วยงานบริหารทุนการวิจัยและนวัตกรรมของประเทศ ซึ่งได้ให้ความสำคัญกับการแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ผ่านการขับเคลื่อนโครงการวิจัยขนาดใหญ่ ที่มีเป้าหมายชัดเจน โดยหวังใช้การวิจัยและการพัฒนานวัตกรรมที่เกิดจากการบูรณาการสหสาขาวิชา เป็นกลไกขับเคลื่อนสำคัญในการแก้ไขปัญหาอย่างจริงจังและชัดเจน จึงได้สนับสนุนทุนการดำเนินงานวิจัย ภายใต้โครงการวิจัยท้าทายไทย : ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ (Fluke Free Thailand) แก่ สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2559 เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน โดยหวังผลให้ปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีนั้นลดน้อยลงหรือหมดไปจากประเทศไทย ซึ่งสอดคล้องกับ “ทศวรรษกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2559-2568” ของกระทรวงสาธารณสุข จนบัดนี้ โครงการวิจัยดังกล่าวมีนวัตกรรมอันเป็นผลิตผลสำคัญในการแก้ไขปัญหามากมาย อาทิเช่น
1. ฐานข้อมูลขนาดใหญ่ “Isan cohort”
2. ระบบขอคำปรึกษาสำหรับแพทย์ผู้ตรวจอัลตราซาวด์ “Tele-radio consultation”
3. การวิเคราะห์ผลอัลตราซาวด์ด้วยปัญญาประดิษฐ์
4. การแก้ไขปัญหาอย่างบูรณาการผ่านคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ “อำเภอต้นแบบ”
5. ชุดตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับสำเร็จรูปชนิดเร็ว (OV-Rapid Diagnosis Test-OV-RDT) เป็นต้น
สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ รู้สึกเป็นเกียรติและยินดีอย่างยิ่ง ที่มีส่วนร่วมในการสนับสนุนและพัฒนานวัตกรรมดังกล่าว โดยเฉพาะการที่สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี จะนำนวัตกรรมที่ได้จากการวิจัยไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในพื้นที่จริง ด้วยการขยายความร่วมมือไปยังองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ผ่านองค์การบริหารส่วนจังหวัดขอนแก่นนี้ และสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ยินดีที่จะให้การสนับสนุนมหาวิทยาลัยขอนแก่น และหน่วยงานต่างๆ ในการพัฒนานวัตกรรมและงานวิจัยในทุกๆ ด้าน ที่จะเป็นประโยชน์แก่ประเทศชาติ และประชาชนชาวไทยต่อไป”

ศ.นพ.ณรงค์ ขันตีแก้ว รักษาการแทนผู้อำนวยการสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น กล่าวว่า “มหาวิทยาลัยขอนแก่น ในฐานะมหาวิทยาลัยวิจัยแห่งชาติและผู้นำของสถาบันอุดมศึกษาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้ตระหนักถึงความรุนแรงของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีท่อน้ำดี ทั้งในประเทศไทยและประเทศอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง และมีความมุ่งมั่นที่จะแก้ปัญหาดังกล่าวเป็นอย่างมาก และถือเป็นโครงการสำคัญที่มหาวิทยาลัยแก่น ดำเนินงานเพื่อการอุทิศให้แก่สังคม และจากการทำงานที่ผ่านมาอย่างต่อเนื่องของสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น สามารถผลักดันคณะรัฐมนตรีให้เห็นชอบแนวทางการขับเคลื่อนแผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2559-2568 เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน 2559 โดยดำเนินการผ่านโครงการปลอดพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี เพื่อคนไทยสุขภาพดีในปี 2568 ดังนั้น เพื่อสนับสนุนการดำเนินการตามแผนยุทธศาสตร์ดังกล่าว สถาบันวิจัยมะเร็ง ท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น โดยการสนับสนุนของสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ผ่านโครงการวิจัยท้าทายไทย : ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ จึงได้ดำเนินการในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น ร่วมกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดขอนแก่น สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น ศูนย์อนามัยที่ 7 ขอนแก่น ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 7 ขอนแก่น และสำนักงานเขตสุขภาพที่ 7 กระทรวงสาธารณสุข เพื่อร่วมกันแก้ไขปัญหาสุขภาพนี้ด้วยการบูรณาการนวัตกรรมต่างๆ เป็นการลดการสูญเสียทั้งทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศอย่างยั่งยืน จึงเป็นที่มาของการลงนามบันทึกความเข้าใจความร่วมมือทางวิชาการในการดำเนินโครงการ “ความร่วมมือเพื่อป้องกันและกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2565-2568” ในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น เพื่อสร้างความร่วมมือกันของหน่วยงานต่างๆ ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ก่อให้เกิดประโยชน์แก่ประชาชนและประเทศชาติ โดยมีวัตถุประสงค์ความร่วมมือเพื่อ
1. สร้างการรับรู้และความตระหนักในโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชน
2. การสร้างความรอบรู้โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในโรงเรียน
3. การดำเนินงานเกี่ยวกับอาหารปลอดพยาธิใบไม้ตับ
4. การตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับในประชาชนกลุ่มเสี่ยง
5. การคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชนกลุ่มเสี่ยง
6. การพัฒนาระบบการจัดการสิ่งปฏิกูลอย่างยั่งยืน
7. การพัฒนาระบบส่งต่อเพื่อการรักษาผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอแสดงความตั้งใจให้ความร่วมมือครั้งนี้เกิดประโยชน์สูงสุดเพื่อป้องกันและกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี และขอขอบคุณทุกหน่วยงานที่ร่วมมือกันแก้ไขปัญหานี้ต่อไป”

ว่าที่ร้อยตรีอดุลย์ศุภเดช พงษ์ประเสริฐ รองปลัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม ได้กล่าวว่า “จังหวัดนครพนม มีประชากรมากกว่า 7 แสนคน ในจำนวนนี้เป็นประชากรที่มีอายุ 15 ปีขึ้นไปซึ่งมีโอกาสติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ จำนวนกว่า 5 แสนคน (ร้อยละ 79) จากการที่มีพฤติกรรมการบริโภคปลาดิบอันเป็นวิถีพื้นฐานของชาวอีสาน และการติดเชื้อดังกล่าวเป็นสาเหตุสำคัญของโรคมะเร็งท่อน้ำดี ซึ่งประชากรเกินกว่าครึ่งมีความเสี่ยงนี้ ดังนั้น โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี จึงเป็นปัญหาทางสาธารสุขสำคัญของจังหวัดนครพนม ซึ่งประเด็นนี้ถือเป็นอุบัติการณ์ที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของพี่น้องชาวนครพนม

องค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม ในฐานะเป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นขนาดใหญ่ที่มีพื้นที่ครอบคลุมทั้งจังหวัด มีภารกิจสำคัญในการจัดบริการสาธารณะให้แก่ประชาชน โดยเฉพาะการจัดการด้านการสาธารณสุข ซึ่งมีความพร้อมในทรัพยากร ทั้งงบประมาณและบุคลากร จึงมีความยินดีอย่างยิ่ง ในการร่วมเป็นภาคีเครือข่ายขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี กับสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น และหน่วยงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ด้วยการขับเคลื่อนเชิงนโยบาย การสนับสนุนงบประมาณ และการบูรณาการนวัตกรรมต่างๆ เพื่อประชากรจังหวัดนครพนมมีคุณภาพชีวิตดีขึ้น ปลอดการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับและอัตราการเป็นโรคมะเร็งท่อน้ำดีเป็นศูนย์ในที่สุด

และ นายชวนินทร์ วงศ์สถิตจิรกาล  รองผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนม ได้กล่าวว่า “ นครพนม เป็นจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน นับเป็นจังหวัดที่มีความอุดมสมบูรณ์ มีความสวยงามของทิวทัศน์ และมีความหลากหลายของวัฒนธรรมและชาติพันธุ์ มีประชากรมากกว่า 7 แสนคน โดยที่ผ่านมาเขตสุขภาพที่ 8 ได้มีการตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับประชาชนในเขตพื้นที่บริการ พบว่าจังหวัดนครพนม เป็นจังหวัดที่มีอุบัติการณ์การติดพยาธิใบไม้ตับที่สูงที่สุด ความชุกของการติดพยาธิใบไม้ตับสูงถึงร้อยละ 40.9 อำเภอที่ตรวจพบการติดพยาธิใบไม้ตับสูงสุด คือ อำเภอเรณูนคร คิดเป็นร้อยละ 77.13 รองลงมาคือ อำเภอปลาปาก คิดเป็นร้อยละ 48.57 และอำเภอเมืองนครพนม คิดเป็นร้อยละ 47.61 และยังคงพบการติดพยาธิใบไม้ตับในอำเภออื่นๆ ซึ่งประเด็นนี้ถือเป็นอุบัติการณ์ที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของพี่น้องชาวนครพนม

จากสถานการณ์โรคมะเร็งท่อน้ำดีที่ทวีความรุนแรงขึ้นทุกปีนั้น จังหวัดนครพนม ได้ดำเนินการแก้ไขปัญหาในประเด็นดังกล่าวมาโดยตลอด โดยได้มีการขับเคลื่อนการดำเนินงานผ่านคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) ร่วมกับสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครพนม และภาคีเครือข่าย ในการแก้ปัญหาที่มุ่งให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของประชาชนในการแสดงความคิดเห็นและข้อเสนอแนะในการพัฒนาโครงการต่างๆ ทั้งการรณรงค์สร้างความตระหนักรู้ถึงภัยของโรค การตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี การสร้างภูมิคุ้มกันในเยาวชนโดยหลักสูตรการเรียนการสอนในโรงเรียน โดยได้บูรณาการความร่วมกับทุกภาคส่วนในการแก้ไขปัญหาดังกล่าวมาอย่างต่อเนื่อง
และในวันนี้ก็ถือว่าเป็นอีกวันสำคัญที่ชาวจังหวัดนครพนม ได้มีโอกาสได้ต้อนรับภาคีเครือข่ายความร่วมมือในการพัฒนาและขับเคลื่อนงานกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีจากทุกภาคส่วนทั้งภาครัฐ ภาคการศึกษา ภาคเอกชน และภาคประชาชนโดยการสนับสนุนของมหาวิทยาลัยขอนแก่น โดย สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ
จังหวัดนครพนม ขอต้อนรับทุกท่าน และขอให้ความร่วมมือและเป็นกำลังใจให้กับทุกหน่วยงานในการร่วมพัฒนาและขับเคลื่อนงานเกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีให้สำเร็จเป็นรูปธรรมและยั่งยืนต่อไป”

โครงการความร่วมมือเพื่อป้องกันและกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2565-2568 เป็นความร่วมมือระหว่างจังหวัดนครพนม องค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม และสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น มีวัตถุประสงค์เพื่อค้นหาและคัดกรองผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีระยะเริ่มต้นด้วยวิธีการตรวจอัลตราซาวด์เข้าสู่กระบวนการรักษาได้อย่างทันท่วงที เพื่อตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยงติดพยาธิใบไม้ตับด้วยปัสสาวะ เพื่อเข้าสู่กระบวนการรักษาต่อไป เพื่อส่งเสริมให้มีการนำหลักสูตรเพื่อการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีไปสอนในโรงเรียนในพื้นที่ เพื่อรณรงค์เผยแพร่ความรู้ในการป้องกันโรค อาหารปลอดภัย การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคและการส่งเสริมสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีทั้งในกลุ่มเสี่ยงและประชาชนทั่วไป และเพื่อให้บุคลากรทุกภาคส่วนและประชาชนมีความเข้าใจและตระหนักรู้เกี่ยวกับอันตรายของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ดำเนินการนำร่องใน 5 อำเภอของจังหวัดนครพนม ได้แก่ อำเภอเรณูนคร อำเภอปลาปาก อำเภอเมืองนครพนม อำเภอท่าอุเทน และอำเภอศรีสงคราม โดยในวันที่ 20 กรกฎาคม 2565 นี้ได้มีพิธีลงนามความร่วมมือทางวิชาการ (MOU) และการตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีให้กับประชาชนในเขตอำเภอเมือง จังหวัดนครพนม จำนวน 600 ราย และพร้อมที่จะนำไปขยายผลไปยังอำเภออื่นๆ ในจังหวัดนครพนมต่อไป

ภาพ : วันชัย กาญจนสุรัตน์
ข่าว : ปณิธาน ศรีบุญเรือง